Дан Ориан, Амбасадор на Израел: Грешка е да се потпирате само на Ковакс, Израел ги плати вакцините поскапо

Интервју со Дан Ориан, Амбасадор на Израел

Господине амбасадор Ви благодарам за ова интервју. Прво да Ви го честитам денот на независноста и да ни кажете како планирате да го прославите, има ли настани со кои ќе го одбележите овој ден?

Секако. Прво, сега имаме 73, не знам дали изгледаме толку старо, но секако не се чувствуваме толку стари. Всушност денот на независноста на Израел секогаш е еден ден по тажниот ден, меморијален ден за сите оние кои умреа за нас за време на војните и прогонот, и помеѓу нив, да бидам искрен, има 49 луѓе со македонско потекло. Па така кога ќе ги објавиме имињата на Фејбук на оние кои умреа, ќе има 49 имиња поврзани со семејства кои дошле во Израел од Македонија, сега Северна Македонија. Ќе прославиме со многу настани, но мислам дека големата прослава, бидејќи Израел изгледа победува во оваа ужасна борба против пандемијата која сите ја имаме низ светот. По прв пат по почетокот на пандемијата, (лани не можевме да го направиме тоа) ќе имаме прослава на отворено со повеќе луѓе. Не онолку колку што би сакале, но веќе се чувствува подобрување. Јас ќе бидам во тел Авив ќе славам со мојата сопруга. Ќе има многу различни видови на прославување вклучувајќи го и библискиот натпревар кој се случува секја година во вилата на претседателот. Тој има специјални настани, на еден од нив ги кани најдобрите војници од целата армија и им дава специјални ордени. Но исто така, тој кани и дипломати. Дипломатите од сите држави тука ќе дојдат во неговата канцеларија да го слушнат неговиот говор и честитките. Ова се вообичаени работи. Ќе има секакви прослави. Изгледа како да славиме излезени од корона пандемијата, се уште не сме таму, но изгледа многу ветувачки и ќе има многу причини за смеење и славење, но откако ќе се потсетиме на оние кои платија со своите животи. За жал кко што знаете во нашиот регион не е многу лесно, но станува се полесно.

Пред да разговараме за пандемијата со корона вирусот, би сакала да ви поставам прашање за Вашиот личен успех со Вашата книга. Кажете ни нешто повеќе за неа, што беше Ваша инспирација?

Среќен сум што сте слушнале за тоа и што прашувате. Јас ја нарекувам старонова книга, всушност се објавува на 12иот јазик. Беше објавена и во Македонија пред неколку години и тогаш сите пари од продажбата отидоа во една од детските болници, мислам дека беше за болните од рак, но не сум сигурен. Оваа книга е насловена „Кога тато ќе порасне“ и излезе на македонски, на албански и на многу други јазици вклучувајќи го и арапскиот. Но сега излегува на јазик кој го нарекуваме мртов јазик. Јазик кој не се зборува, но е во оживување. Ова е јазикот на кој порано зборувале сите Евреи (и во Македонија) пред војната, а тоа е Ладино јазикот. Книгата „Кога тато ќе порасне“ е објавена на хебрејско ладино верзија и дури и ако не зборувате ладино има код QR код преку кој можете да ја слушнете од еден многу познат човек во Израел. Тој ја чита за децата на Ладино. Ова е само мала работа, но сите пари од овој проект ќе одат во местото кое можете да го видите зад мене на сликите, а тоа е Битола. На едната слика можете да ја видите портата на гробиштата во чие чистење се вклучивме, и парите ќе бидат наменети за тој проект. На другата слика можете да го видите последното еврејско дете. И се надевам дека наскоро ќе ја посетиме Битола и на гробиштата кои се многу значајни за комеморација на Евреите кои не се вратија од Треблинка.

Честитки за книгата. Сакам да Ви поставам прашања за пандемијата. Вашата земја предничи во борбата за излез од пандемијата, повеќе од половина од населението е вакцинирано… Дали постојат иницијативи од страна на Израел кој можат да им помогнат на македонските власти во процесот на вакцинација.

Можам да Ви кажам дека се трудиме. Се уште не со голем успех, но се надеваме дека ќе бидеме поуспешни. Добивме барање од македонската страна за асистенција и навистина се трудиме и од комерцијална страна и преку владата да асистираме и би сакал да бидам многу попозитивен денеска, но навистина работиме на тоа многу сериозно. Не само за вакцинацијата, туку исто така и во споделување на информации како ние тоа го правиме. По вакцинацијата овде, Израел одлично се снајде и со дистрибуцијата и што е многу важно знаење за тоа како да се направи, како да се подели. Имаме многу искуство. Втората тема е прашањето за лабораториите. Неколку израелски организации и компании се водечки во ова поле, не само за вакцинација, и навистина се надевам дека ќе успееме да направиме партнерство со тоа. Веќе имаме прекрасно партнерство со министерството на Велс со израелската водечка компанија која веќе развива посебни уреди за медицина на долга дистанца. Го почнавме тоа пред короната, но сега станува уште поважно. Затоа, ова е едно од нештата. Почнавме да работиме со македонската страна и на настани кои се однесуваат на справување со жрви. Веќе трениравме стотици, ги викаме „први кои регираат“. Пред короната требаше да имаме голем настан на стадионот, се надеваме дека наскоро ќе бидеме во можност тоа да го сториме, сега не е можно. Има многу идеи. Би рекол дека во Израел многу повеќе од половина од популацијата е имунизирана, се приближуваме до две третини, земајќи предвид дека до сега не вршевме вакцинација на деца. Почнуваме сега. И се надеваме, откако ги добивме резултатите од Фајзер, дека ќе бидеме во можност за неколку месеци да го вакцинираме мнозинството од населението. Секако, некои луѓе не можат да бидат вакцинирани, но кога сите наоколу се вакцинирани е многу полесно. Исто така почнуваме директни летови до Балканот. Имаме договори и со Црна Гора и со Србија. Мислам дека на крајот на овој месец почнуваат директните летови прво со Црна Гора, а потоа и со Србија. И се надевам ќе разговараме за директни летови со Северна Македонија, не знам дали доаѓаат наскоро, но секако ќе биде воспоставена најбрзо што е возможно, секако и јас работам на тоа. Ако погледнете на другата страна, ние соработуваме со нашите партнери во Македонија, имаме блиска соработка со организацијата Надеж која работи на промоција на Евреите. Многу работи. Асистиравме на многу места кои го побараа тоа, како дефрибилаторите во дневната болница во Битола, помогнавме и со специјални уреди за мали бебиња, Филипче беше таму кога ги донесовме, дури и самиот ги испроба. Мислам дека можеме да направиме многу повеќе. Дадовме и голема асистенција во форма на опрема во болницата која се справува со корона и работиме на дополнителни работи заедно со проектот Надеж мислам дека ќе успееме да го направиме тоа. Во полето на медицината че има многу партнерства, навистина се надевам дека ќе успееме да помгнеме во вакцинацијата. Ова без сомнеж е клучот за излез од пандемијата.

Господине Амбасадор, последниот пат кога разговаравме, ги презентиравте израелските најнови иновации, но сега сакам да Ве прашам за нешто што го прочитав минатиот месец, се работи за една статија во која се пишува за таканаречениот „чудесен лек“. Најавена е како надеж за сиромашните земји кои се уште немаат пристап до вакцини. Можете ли да ни кажете нешто повеќе за овој „чудесен лек“?

Ова е лек кој се наоѓа во процес на тестирање, ова не е лек кој се продава. Идејата е да се пронајдат решенија во оние случаи кои вообичаениот метод не помага. Се уште сме далеку од тоа решение но со сигурност дава надеж, студијата беше објавена тука беше објавена насекаде на светот. Имаме големи очекувања од овој лек, но за жал не можам да ви кажам повеќе околу него, најпрво зошто не сакам да наметнам големи очекувања додека се уште не можаме да бидеме сигурни во целост. Но со сигурност можам да напоменам дека во Израел, мислам дека се шест или седум компании и организации кои работеја на можни решенија и секогаш си велиме себеси, на оние кои помалку ги служи среќата, гледаме да им помогнеме исто како што правиме за лица со посебни потреби, се обидувамее да погледнеме околу себе и си велиме ние имавме повеќе среќа ги имаме вакцините „ќе заврши наскоро“ за нас, но сега треба да се завртиме кон оние кои ги немаат вакцините и да им помогнеме најмногу што можеме. Да направиме партнерства, дел од нашите идеи е се да се отворат фабрики за производство на вакцини во нивните земји, на овој начин ќе биде значително полесно да се помогне. Лекот што го споменавте е во развој тука, не можам да ви кажам дека ќе се случи утре, ниту пак следниот месец, но им дава надеж на луѓето насекаде. Една од подобрите работи кои се случија, знаете, во нашиот регион, ние не сме во најдобри односи со соседите, еве ако ги погледнете Палестинците со кои имаме сериозни недоразбирања, стоилјади палестинци работат во Израел, сите беа имунизирани тука. Да не зборувам за дипломати, вклучително и дипломати од ЕУ кои веќе ги имаат примено двете дози од вакцината. Исто така во Израел имаме илјадници луѓе кои бараат азил кои исто така се веќе вакцинирани. Така да се обидуваме да подадеме рака секаде каде што можеме, се надевавме ќе помогнеме но некогаш налетуваме на некои правни пречки, искрено се надевам дека ќе го надминеме тој проблем и ќе изнајдеме начин. Знам дека нашиот премиер Нетањаху му напиша на вашиот премиер господинот Заев , лично ја погледнав таа порака која гласеше „Ќе направиме се што можеме да ви помогнеме на секој можен начин“ затоа убеден сум дека ќе ви помогнеме. Во таа смисла сум оптимист и јас самиот, но се воздржувам за да бидам претпазлив и да не наметнам очекувања кои не би можеле да ги исполниме.

Ги споменавте вашите соседи, што се случува на Блискиот исток и што можеме да очекуваме?

Всушност ова е една лоша година со пандемијата, но кога се во прашање односите на Израел со арапскиот свет, беше прекрасна година. Започна таму и отиде малку и кон Балканот. Доколку ми го поставевте прашањево пред само една ипол година ќе ви одговорев дека имаме само две од арапските земји околу нас со кои имаме дипломатски односи. Египет и Јордан се оние кои имаме мировен договор. Можам да ви кажам дека сега, иако сме една година во пандемија, денес имаме наши преставници во шест арапски земји. Тоа значи дека имаме амбасади во Мароко, во Дубаи имаме конзулат, во Бахреин и во емиратите, сите четири земји во последната половина од годината, не зборуваме само за признанија, зборуваме за амбасади и конзулати, зборуваме за многу брз развој во економскиот однос, за делегации, инвестиции, особено со Емиратите, одлични моменти на инвестиција. Дури нема ни да верувате имаше и настани за помен на холокаустот во Дубаи. Работи кои пред една ипол година да ми кажевте дека ќе се случат, ќе ви кажев дека треба да „посетите доктор“, но ова за среќа не беше случајот па значително посреќен развој на настаните. Оваа промена во односите не се должи на тоа дека сите не сакале нас туку се должи на тоа што гледаат колку се агресивни нашите соседи, на пример Иран, со нивната активност да дојдат до нуклеарно оружје на било кој начин иако има санкции за нив на тоа поле, поради таа нивна активност дел од соседите се загрижени па поради тоа стануваат поблиски со нас на начин кој би го нарекол „здружен страв“ од Иран кој не зближува и не потикнува да ги решаваме овие предизвици заедно. Пред неколку дена имаше некакво бомбардирање во Иран на значаен објект каде се центрифугите кои се користат за да го добијат она што е потребно за да се креираат атомските бомби, не би рекол дека беше целосно уништено но со сигурност има уназадување од барем шест месеци. Сега, не заеме кој го стори тоа, но според странски публикации бил Израел, но кој и да го сторил тоа направил многу битна работа, бидејки ќе го запре Иран барем на краток период, па сега разговорите со Европа и Америка за продожување на договорот. Иако договорот не беше доволно добар па се што ќе ги успори е добро и за нас и за вас како и за целиот свет зошто Иран продолжува да го подржува тероризмот насекаде. Ова е нешто што ми е мило што успеавме, т.е кој и да го сторил тоа успеал да го успори Иран и ни овозможи да „вдишеме чист воздух“, да можеме да речеме дека нештата се движат во добра насока. Го споменав Балканот, бидејки се случија убави работи и во други земји на Балканот.

Токму за тоа и сакав да ве прашам, за амбасадата во Косово. Сега да позборуваме малку и за нашето соседство.

Новата амбасада во Ерусалим, се уште не во Косово, се надевам ќе имаме и во Косово, но најпрвин се надевам дека ќе имаме нешто во Скопје, ќе видиме. Но она што можам да ви го кажам, а тоа е многу битно за нас, дека Косово и Србија потпишаа меморандум во САД. Тоа се случи во времето на Трамп и ветија таму, во тие документи двете земји ветија дека ќе отворат амбасади во Ерусалим. Косово е веќе отвори. Јас бев инволвиран во самиот старт на преговарачкиот процес. Тоа беше многу среќен момент за мене, веќе 7 години „да си имаш работа со Балканот, предолго нели?“. Значи Косово отвори амбасада во Ерусалим што е многу битно за нас и ќе направат уште неколку чекори кои се исто така важни за нас исто како и србите, некои работи што се поврзани со прогласување на Хезболах како терористичка организација, сите нејзини ограноци како елементи на терор, тоа ќе биде дел од документот кој во моментов во Европа е само парцијален, се надеваме дека исто така и Македонија ќе се приклучи на оваа борба, Србија се приклучува на борбата, Германија е тука, Литванија е тука, има голем број на земји кои го прават тоа и се надеваме дека и македонците ќе се приклучат. Но, како што кажав, отварањето на амбасади во Ерусалим за прв пат, всушност, Косово станува првата европска земја која има амбасада во Ерусалим. Ги имаме САД се разбира, но прва европска земја е Косово, се надеваме дека и Македонија наскоро ќе биде таму. Србија ќе отвори стопанска комора , се надевам до Мај во Ерусалим. Според договорите и ветувањата се надеваме дека ќе ја преместат амбасадата од Тел Авив во Ерусалим. Па можам да кажам дека одлични работи се случуваат и на Балканот, гледајки на тоа ви се раѓа убаво чувство дека работите одат во вистинска насока. Чуствуваме дека се случува, верувам дека и многу други земји ќе се приклучат и ќе направат разлика.

И последното прашање во овој разговор, би сакала да го посветам исто на Балканот но и на пандемијата, не се справуваме исто со ситуацијата, Србија има повеќе вакцини од нас, што би ги советувале македонските власти и како би ја прокоментирале ситуацијата со пандемијата на Балканот?

Прво ќе речам дека не сум тука за да им дадам совет на вашата влада и владеачки структури, во контакт сме со нив и пробуваме да помогнеме онаму каде ние можеме, но без сомнеж е дека треба да се вложи напор во набавка на вакцини од различни извори во најкраток можен рок. Мислам дека потпирање на само Ковакс механизмот можно е да е грешка, но пак, ќе речам не бев таму и е ваша одлука. Не е лесно се разбира за помалите земји во вакви случаи, но ако постои начин да се набават, па дури и да се плати повеќе. Израел плати премногу за вакцините и знаевме дека ги плаќаме по висока цена но ние сметаме дека тоа е клучот за решавање со пандемијата и очигледно таков и беше случајот. Така да јас би пробал да ја набавам Руската вакцина, Британската, се разбира на САД и останатите, би работел најдобро што умеам во различни насоки, кој и да може да помогне да се добие нивната помош. Знам дека е направено многу и имав контакт со вашиот министер за здравство кој прави се во негова моќ, знам дека и некои други луѓе се во контакт, израелски компании кои се обидуваат да дојдат до вакцините. Една од работите која можете да јасно да ја видите е да не треба да чекате другите да се грижат за вас, тоа е всушност случајот со Израел, и еве ќе повторам и тука, можам да споделам со вас дека преку истрајност, Израел во последниве седумдесет и три години никогаш не чекал други да го решаваат нашиот проблем. Да бидам искрен, ниту со Иран, ниту со пандемијата. Исто така се обидуваме да направиме земја која сама се справува со предизвиците и заканите. Во овие предизвици имаме прекрасни партнерства на пример во полето на иновациите, пред неколку денови имавме Хакатон тука во Израел. Го понудив на неколку млади луѓе во Македонија и победничкиот тим во овој Хакатон, во овој натпревар за иновации кој всушност е наменет за решавање на проблемите на преживеаните лица на холокаустот, да им најдеме солуции, да ја раскажеме нивната приказна. Производи се прават после овој Хакетон. Првото место, победникот, од аспектот на технологија беше човек од Македонија кој се придружи на тим на Израелци, тоа беше прекрасно. Бобан е неговото име, ова е само продолжение на оној Хакатон на кој не можевме да бидеме, и после тоа ги донесовме во Израел победниците на овој Хакетон и на денот на независноста, за два дена, ќе имаме специјален настан, за нас лицето за контакт ни беше Маја Сталеска од вашата земја и таа ги носи едни од најталентираните Израелци да споделат во време на корона, како оди со работните места, со неверојатен продукт наречен „Мое интервју“ што им помага на компаниите да вработуваат луѓе, па така скоро на секое поле кое можете да го замислите, сметајќи на себе си и барајќи партнери во иновации се мои најголеми препораки. И секако Израел треба да биде меѓу првите соработки, исто како што правиме со вашиот Фонд за иновации, како овој Хакатон и многу други. Работењето заедно е најдобрата работа и ако можам да ја искористам оваа прилика да кажам дека има надеж кај израелската страна многу работи да се случат и по еврејското прашање, мислам дека почнавме многу работи кои треба да продолжат и навистина чекам и јас да земам учество како амбасадор а потоа и не како амбасадор, да маршираме заедно во Битола, да го продолжиме чистењето на старите еврејски гробишта. Да креираме корења на еврејското минато за после короната многу луѓе да ја посетат вашата земја