Борис Буден: Малите јазици нема да преживеат

Интегрално интервју на хрватскиот филозоф Борис Буден за Утрински брифинг

– Станува збор за нашите национални јазици кои беа историски изградени, од 19 –от век, преку 20-от век, денес се наоѓаат во тешка криза, еден момент од таа криза се вика ре – вернакуларизација, тоа е комплициран збор кој значи нешто многу едноставно: а тоа е дека нашите јазици повторно паѓаат на она ниво, кое го имале некогаш во средниот век, пред да бидат стандардизирани, пред да бидат култивирани во овие национални јазици. Што значи тоа? Ќе ви дадам пример. Јас сега доаѓам од Германија, од германскиот јазик, значи знаеме дека овие нашиве се многу помали, помалку моќни во однос на германскиот јазик. Тој заедно со францускиот а по англискиот се трите најсилни јазици во светот, не според бројот на тоа колку луѓе ги зборуваат, туку според културната моќ, колку се важни и колку се преведува од нив. А денес во Германија се зборува дека германскиот јазик во Германија е потиснат на пониско ниво, дека е турнат во тнр. неважни дискурси, во подрачјето на приватниот живот, семејството, додека сите важни дискурси се запоседнати од англискиот јазик. Денес, англискиот јазик продрел во сите најважни нивоа на општествениот живот, во политиката, во културата, науката, образованието. И ако ме прашате мене, јас десет години предавам во Германија, всушност предавам главно на англиски јазик и тоа среде Германија и во Виена, во Австрија. Тоа значи дека ако денес сакате да бидете некој во науката, културата или уметноста – мора да корстите англиски, националниот, тнр, мајчин јазик не ви е доволен за тоа. Да потсетам само на еден познат хрватски уметник, Младен Стилиновиќ, кој уште на почетокот на деведесеттите години имаше кажано: Уметникот што не зборува англиски, не е уметник. Тогаш тоа звучеше апсурдно, но денес тоа е реалност.

– И втората работа, исто толку важна, ние не сме свесни за тоа: неодамна Европската унија направи едно сложено, сериозно истражување за дигиталната подготвеност на јзиците за иднината.  Заклучено е дека повеќето европски јазици, освен германскиот и францускиот, кои на некој начин успеваат да додржат чекор со дигитализацијата, англискиот е најдобар. Сите останати паѓаат под тоа ниво. Комисијата што го спровела тоа истражување заклучува дека на малите европски јазици им се заканува дигитално одумирање. Така, за хрватскиот јазик дијагнозата гласи дека нема да го преживее дигиталното доба. Тоа се новите моменти кои денес се случуваат со нашите јазици. Ние не сме свесни за тоа и понатаму учиме во училиште и се однесуваме како нашите јазици да се во состојба да го изречат сето она што можат останатите јазици.

– Да, кај нашите нации на Балканот постои јазична траума. Но, голем дел на таа траума е националистичка идеологија. Погледнете го ова: вие мене ме прашувате на македонски, јас ви одговарам на хрватски јазик. Како тоа ние се разбираме? Како е тоа можно? Каде сум научил да разбирам македонски, каде и како вие сте научиле да комунициратте со мене. Значи ние овде имаме, и тоа е нашето најголемо богатство, тоа е она што може да не’ спаси од јазично одумирање. Не, Националистичките стандардизации, пуризмот, исклучувањето и граници меѓу јазиците, туку заедничка пракса која ја имавме, јаимаме и која би требало да ја продолжиме.