Анета Георгиевска Шајн: Денешната состојба со нашето културно наследство е последица на долгогодишно погрешно постапување
Професорката на Мериленд Универзитетот во САД, која долги години живее и работи во САД, Анета Георгиевска Шајн смета дека состојбата со заштитата на културното наследство не може да се промени преку ноќ, бидејќи е резултат на долгогодишни погрешни постапки. Неодамна таа изработи интернет страница посветена на познатиот иконописец од 19-от век, Дичо Зограф и која е единствена на англиски јазик.
„Основниот мотив да ја направам страницата беше што не постоеше таква страница. Како историчар на уметност почнав да се занимавам во САД, кога отидов таму, пред повеќе од 30 години имав завршено англиски јазик, а во Америка студирав историја на уметност, потоа и магистрирав и докторирав. Направив магистерска теза за византиската уметност, но националистичкиот дискурс кој што во тоа време владееше во таа област ме оттргна од натамошното проучување на Византија. Не сакав да бидам во Америка и да се расправам со Грци, Срби, Бугари, кој што бил…По многу години, како човек што се занимава со западната уметност, ренесанса и барок, почнав повторно да се навраќам кон нашето културно наследство и сфатив дека за жал тој националистички дискурс се’ уште постои. Кога побарав на интернет податоци за Дичо Зограф, видов дека преовладуваат страници пишувани во Бугарија, во кои Дичо Зограф е претставен како Бугарин. Има добра страниц на Википедиа на македонски, но има иста таква страница и на бугарски јазик. И видов дека некој што не знае македонски не може да дознае за Дичо Зограф. Страшно болна работа и реалност во Македонија е што голем број негови дела се украдени или уништени. Особено последниве 20-тина години имаше огромен број на кражби, дали поради нерешени прашања околу ингеренција, поради разни административни причини, недоволно чување на тие дела по разни црквички низ Македонија, имаше огормен број на отуѓување, кражби, уништување. Се обидував да најдам податоци за сите кражби и имам собрано цело досие на написи и податоци, но фрапира фактот што само еднаш налетав на една многу скромна страничка од Министерството за внатрешни работи со црно бели фотографии на нешто украдено. Бев изненадена колку тоа не е присутно на веб просторот за да луѓето можат да ги пронаоѓаат. Постојат разни меѓународни организации каде можат да се пријават такви дела со документи и фотографии за да куќите што се занимаваат со антиквитети знаат дали се работи за нешто што е украдено“, вели за Утрински брифинг, професорката Георгиевска Шајн.
За состојбата со степенот на заштита на културото наследство денес, таа смета дека е последица на долги години негрижа и погрешно постапување.
„Ако луѓето очекуваат дека преку ноќ нешто ќе се смени поради ваква стратегија или онаква агенда, или поголем буџет – тоа нема да се случи. Ги поздравувам сити иницијативи на министерката за култура Ирена Стефоска, но сите многу добро знаеме од каков период излеговме во однос на културното наследство. И изложбите посветени на Шарената револуција во Америка ги направивме како револт за односот токму кон културното наследство. Се надевам дека со ова вртење на нова страница ќе допринесе за поголема професионалност во заштитата на култуното богатство“, додава Георгиевска Шајн.